ΟΤΑΝ ΑΝΟΙΓΕΙ Η ΓΗ

Το 1938 στην Ερμούπολη της Σύρου ο Ιακ. Πιτσίπιος τυπώνει το έργο του Η ορφανή της Χίου, που έμελλε να γίνει από τα πιο δημοφιλή της εποχής. Αναπόφευκτο ήταν να συμπεριληφθεί στο ρεπερτόριο του Θεάτρου Σκιών με την κατάλληλη διασκευή φυσικά, ώστε να χωράει και ο Καραγκιόζης.

Το ηρωικόν δράμα ''Η ορφανή της Χίου'' τελειώνει με μια εντυπωσιακή σκηνή. Ο Καραγκιόζης έχει κατηγορηθεί για την δολοφονία του Διονύσιου και έχει καταδικαστεί σε θάνατο. Ως τόπος της εκτέλεσης του Καραγκιόζη έχει οριστεί το νεκροταφείο, όπου έχει ταφεί και ο δολοφονημένος. Η τελευταία σκηνή λοιπόν του έργου διαδραματίζεται εκεί. Με ένα υποβλητικό μπλε φωτισμό διαγράφονται οι σιλουέτες των κυπαρισσιών και των μνημάτων του νεκροταφείου σε όλο το μήκος της οθόνης. Υποτίθεται ότι είναι οι τελευταίες ώρες της νύχτας και την αυγή θα γίνει η εκτέλεση. Καταφθάνει το εκταλεστικό απόσπασμα με τον Καραγκιόζη που γονατίζει πάνω από στον τάφο του Διονυσίου και κλαίγοντας παρακαλεί να τον πιστέψουν ότι δεν είναι αυτός ο δολοφόνος, αλλά ότι είναι θύμα πλεκτάνης και συμπτώσεων. Όμως κανείς δεν τον πιστεύει. Ετοιμάζονται για την εκτέλεση και ξαφνικά μια κόκκινη λάμψη φωτίζει τη σκηνή, ο σταυρός πάνω από το μνήμα του Διονυσίου ανοίγει στα δύο και από μέσα εμφανίζεται το φάντασμα του Διονυσίου που αποκαλύπτει τους πραγματικούς δολοφόνους που είναι ο Πασάς και ο αξιωματικός του Σουκρής. Έτσι ο Καραγκιόζης αθωώνεται και ο καπετάν Νικήτας σκοτώνει τους δυο δολοφόνους γιατί ξεγέλασαν και αυτόν.

Όπως και στις άλλες παραστάσεις ο μπλε φωτισμός γίνεται με κάλυψη των λαμπτήρων με μπλε διαφανές γκοφρέ χαρτί, ενώ η κόκκινη λάμψη γίνεται με φώσφορο που ανάβει πίσω από το μνήμα του Διονύσιου. Ο σταυρός του μνήματος αποτελείται από δύο κομμάτια χαρτόνι που το καθένα είναι στερεομένα στο κάτω μέρος του με κόπιτσα πάνω στο μνήμα. Αντίστοιχα στο πάνω μέρος τους προσαρμόζονται σούστές (οι λαβές που κινούμε τις φιγούρες). Ο σταυρός για λόγους ασφαλείας είναι καρφιτσωμένος σε όλη την διάρκεια της σκηνής και μόνο την τελευταία στιγμή αφαιρούνται οι καρφίτσες. Τότε ένας βοηθός πιάνει τις σούστες και ταυτόχρονα με το άναμμα του φώσφορου που κάνει ένας άλλος ανοίγει το σταυρό, ενώ ένας τρίτος βοηθός εμφανίζει το φάντασμα του Διονυσίου.

Η ορφανή της Χίου αγαπήθηκε από το κοινό και παίχτηκε από όλους τους καραγκιοζοπαίχτες όχι τόσο για την υπόθεση της, όσο για την εντυπωσιακή σκηνή του τέλους. Φυσικά δεν ευτύχησε πάντα σε απόδοση, επειδή στις στιγμές της εφαρμογής των τεχνασμάτων χρειάζονται πολλά και έμπειρα χέρια εξειδικευμένων βοηθών.

Παρόμοια τεχνάσματα έχουμε και στα έργα Ο Άρχων Ροδοσήμα, όπου ένας βράχος στο σκηνικό είναι παγίδα που ανοίγει και καταπίνει όποιον πατά πάνω του, ενώ στο έργο Ο Καπετάν Απέθαντος κατά μια σκηνοθετική παρουσίαση ο Καπετάν Απέθαντος εμφανίζεται κάθε φορά μέσα από ένα βράχο που ανοίγει.(Η συνηθέστερη παρουσίαση εμφανίζει τον Απέθαντο μέσα από ένα ξεροπήγαδο).

το παραπάνω άρθρο είναι από το βιβλίο ''ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΠΕΡΝΤΕ'' του Μ. Ιερωνιμίδη

ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗΣ ΚΑΙ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ

Η ρεμπέτικη μουσική, έκφραση των λαϊκών και περιθωριακών στρωμάτων της πόλης, πέρασε κάτα τη διάρκεια του Μεσοπολέμου στη λεγόμενη Σμυρναίικη περίοδό της. Στις δεκαετίες 1922-32, κυριάρχησαν ορχήστρες με σαντούρι, βιολιά και ούτι και τραγουδίστριες όπως η Ρόζα Εσκενάζυ.

Η επόμενη δεκαετία χαρακτηρίστηκε ''κλασική'', καθώς προσδιορίστηκε από τη μουσική παραγωγή μεγάλων ονομάτων συνθετών και δεξιοτεχνών, όπως ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Μπάτης, ο Γιάννης Παπαϊωάννου και άλλοι. Δέσποζαν το μπουζούκι και οι μπαγλαμάδες καθώς προωθήθηκε η δισκογραφική παραγωγή.

Μεταξύ των δημιουργών του Θεάτρου Σκιών και των δημιουργών του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού υπήρξε μεγάλη καλλιτεχνική αλληλοεκτίμηση, γεγονός από τη συχνότητα που πήγαιναν οι ρεμπέτες στα καραγκιοζοθέατρα, αλλά και οι καραγκιοζοπαίκτες στα ρεμπέτικα κουτούκια.

<< Ο Μάρκος Βαμβακάρης ερχόταν συχνά στον μπερντέ του Μόλλα. Μια φορά μας συνεχάρει πίσω απ'το μπερντέ και σε λίγη ώρα ήρθε η αστυνομία και μας πήγε στο τμήμα για ανάκριση γιατί νόμιζαν ότι ο Μάρκος μας έδωσε ''πράμα'' ! >>(μαρτυρία του βοηθού του Μόλλα, Μανόλη Μαντζουράνη)

<< Ο Καραγκιόζης μ'άρεσε πολύ, γιατί είχε το στυλ του ρεμπέτη. Από πιτσιρικάς πήγαινα στους μπερντέδες του Πειραιά >>.(Από συνέντευξη του Μιχάλη Γενίτσαρη).

Οι ρεμπέτες εμπνεύστηκαν τραγούδια από τα θέματα του Θεάτρου Σκιών, θέματα απλά και καθημερινά, καθώς το Θέατρο Σκιών λειτουργούσε ως συνοικιακή εφημερίδα.Αλλά ακόμα και το Θέατρο Σκιών δανείστηκε από το ρεμπέτικο πολλά στοιχεία και δημιουργήθηκαν τύποι σαν τον Σταύρακα, τον Νώντα, τον Κοτσαρίκο, τον Μιστόκλη και όλοι την κουτσαβοπαρέα. Η φιγούρα του Σταύρακα δημιουργήθηκε από τον καραγκιοζοπαίκτη Ιωάννη Μώρο.

Εκείνο όμως που έχει ιδιαίτερη σημασία είναι η δημιουργία και η παράλληλη επιβίωση των δύο αυτών ειδών, μέσα στο αστικό περιβάλλον των μεγαλουπόλεων που καταβρόχθιζε λαίμαργα καθετί λαϊκό και παραδοσιακό. Σε αυτό το αρχαιόδουλο και ευρωπαιόδουλο περιβάλλον, ορισμένοι ενθάρρυναν το λαό μέσα από την παιδεία και το κύκλωμα της ενημέρωσης να απορρίψει και να καταγγείλει σαν προϊόντα βάρβαρα, ανθελληνικά και ανάξια λόγου το ρεμπέτικο και το Θέατρο Σκιών μια και το γνήσιο δημοτικό μας τραγούδι γρήγορα αποδυναμώθηκε κι έγινε φολκλόρ.

Ο λαός βρήκε, λοιπόν, στο ρεμπέτικο τραγούδι την τελευταία απομένουσα σανίδα απ'το ναυάγιο της λαϊκής του παράδοσης, στην εποχή της βιομηαχανοποίησης και της δημιουργίας των μαγάλων αστικών κέντρων. Και αυτό στην εποχή όπου η ψευτολαϊκή μουσική των εταιριών και των σκυλάδικων προσπαθούν να εμποδίσουν το λαό να δημιουργήσει μια νέα μουσική σύμφωνα με τα ηχητικά του ακούσματα και την ταξική του τοποθέτηση, όπου οι πολυδιαφημισμένοι και πάμπλουτοι συνθέτες γράφουν τα ίδια και τα ίδια και τα κατασκευάσματά τους τα λένε λαϊκά και μας εξαπατούν.

Ο Καραγκιόζης βρήκε κατάλληλους τύπους για να εκφράσει τους λαϊκούς καημούς και να πει ό,τι πονάει τον λαό μας, πράγμα που έκανε και το ρεμπέτικο. Τον είπαμε ξενόφερτο κι αυτόν. Μετά τον κάναμε δικό μας κι όταν ο Κραγκιόζης και το Κολλητήρι, αρχίσανε να μας ενοχλούν τον ξανακάναμε ξενόφερτο.

ΤΑ ΗΡΩΙΚΑ ΕΡΓΑ ΣΤΟ ΘΕΑΤΡΟ ΣΚΙΩΝ

Πολλοί μου λένε πως γίνεται όταν βλέπεις Καραγκιόζη να συγκινήσε και να κλαις αφού είναι κωμικός ρόλος. Εγώ με την σειρά μου τους λέω ότι στο ελληνικό θέατρο σκιών δεν υπάρχει μόνο η κωμωδία και η σάτιρα, αλλά υπάρχουν και παραστάσεις που παρουσιάζουν κατορθώματα ηρώων της επαναστάσεος του '21 με ήρωες πραγματικά πρόσωπα της ελληνικής ιστορίας (π.χ. Αθανάσιος Διάκος, Διοβουνιώτης), αλλά και με φανταστικά πρόσωπα (π.χ. καπετάν Απέθαντος). Αυτά τα έργα γνώρισαν μεγάλες δόξες στον β' Παγκόσμιο Πόλεμο ακόμα και στην περίοδο της Χούντας, καθώς ο Καραγκιόζης ξεσήκωνε τον κόσμο για διεκδικήσουν την ελευθερία και τα δικαιώματά τους.

Τα ηρωικά έργα διαιρούνται σε τέσσερις κατηγορίες ανάλογα με το από το που άντλισε ο καραγκιοζοπαίκτης στοιχεία:

α) έργα που βασίζονται σε παλαιότερα λαϊκά ανγνώσματα και λαϊκές φυλλάδες (π.χ Φρόσω η Χειμαριώτισσα, Η ορφανή της Χίου)

β) έργα που βασίζονται σε θρύλους και στην προφορική παράδοση (π.χ. ο Κατσαντώνης)

γ) έργα που βασίζονται σε δημοτικά τραγούδια (π.χ. ο Κίτσος ο λεβέντης)

δ) έργα που βασίστηκαν στην επικαιρότητα των αρχών του 20ού αιώνα, ληστρικά έργα, (π.χ. ο λήσταρχος Γιαγκούλας, ο λήσταρχος Μπεκιάρης).

ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΕΝΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΥ ΤΕΧΝΙΤΗ ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ

<<Κάθε καραγκιοζοπαίκτης δημιουργεί τον Καραγκιόζη του. Ανάλογα με τον κάθε καραγκιοζοπαίκτη, με τα χρόνια πλάθεται και ο Καραγκιόζης του, σε άλλον περισσότερο κωμικός, σε άλλον αλήτης, αλλού πιο βλάστημος κ.λπ.>>
<<Ο Καραγκιόζης είναι πνεύμα στιγμιαίο, δεν μπορεί να περιορίζεται από τα γραμμένα κείμενα και τους αυστηρούς διαλόγους. Πνίγεται ο Καραγκιόζης από τέτοιους περιορισμούς. Θέλει ελευθερία και αυτοσχεδιασμό και αυτό πά΄να πει ετοιμότητα πνεύματος και λόγου του καραγκιοζοπαίκτη>>.

Αυτά τα λόγια έλεγε στους νεότερους καραγκιζοπαίκτες ο φτασμένος Ορέστης.

ΕΔΩ ΘΑ ΣΑΣ ΠΑΡΑΘΕΣΩ ΕΝΑ ΣΤΟΙΧΑΚΙ ΠΟΥ ΕΛΕΓΕ Ο ΑΞΙΟΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΗΣ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ ΜΑΝΘΟΣ ΑΘΗΝΑΙΟΣ. ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΣΤΟΙΧΑΚΙ ΤΟ ΕΛΕΓΕ ΣΕ ΚΑΘΕ ΠΡΟΛΟΓΟ ΜΙΑΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΠΡΙΝ ΑΡΧΙΣΕΙ ΤΟ ΚΥΡΙΩΣ ΕΡΓΟ. ΕΒΓΑΖΕ ΛΟΙΠΟΝ ΤΟΝ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΕ ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΑ:

Εγώ δεν θέλω πόλεμο,

δεν θέλω εγώ κανόνια,

εμένα να μου φέρεται

πολύ ζεστά να φάω μακαρόνια!

Και μια σκάφη φέρτε μου,

γεμάτη φασολάδα,

και να φονάξω με καρδιά,

να ζήσει η Ελλάδα!

Όσοι αγαπούν τον πόλεμο,

να φάνε τις οβίδες,

εμένα να που φέρεται,

πολύ ζεστές να φάω παλαμίδες!

Αγαπητοί μου θεατές,

μόνο σε ΄σας αρμόζει,

να μου χειροκροτήσετε,

τον κύριο Καραγκιόζη ( θερμό χειροκρότημα)

Και σας το λέω ειλικρινά,

πάντοτε θα γελάτε,

μ' αυτόν τον μπαρμπα-Μάνθο ρε παιδιά,

ποτέ μην τον ξεχνάτε....

(Τότε ο κόσμος έδινε ένα θερμό χειροκρότημα και έδινε κουράγιο στον μπαρμπα-Μάνθο μέχρι και στις τελευταίες του παραστάσεις το 2005. Από εκεί και πέρα ο Μάνθος έχει αποσυρθεί καθώς λόγο των 84 χρόνων του. Αλλά μέχρι και τον τελευταίο καιρό που έπαιζε, έδινε θαυμάσιες παραστάσεις, κυρίως ηρωικά έργα τα οποία είναι άγνωστα σήμερα, π.χ. Ο Κίτσος ο λεβέντης, Ο μαύρος Γκιαούρης και όλα αυτά στο θεατράκι του στην Νέα Σμύρνη).

Ο ΘΙΑΣΟΣ ΜΟΥ ΠΕΡΙΛΑΜΒΑΝΕΙ ΠΑΝΩ ΑΠΟ 100 ΕΡΓΑ ΤΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ ΣΚΙΩΝ (π.χ. κωμωδίες, ηρωικά, ληστρικά). ΔΙΑΘΕΤΩ ΣΤΕΡΕΟΦΩΝΙΚΗ ΚΑΛΥΨΗ, ΜΠΕΡΝΤΕ ΑΠΟ 1,20 ΕΩΣ 3 ΜΕΤΡΑ. ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΥΜΕ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΣΕ ΠΑΡΤΥ, ΔΗΜΟΥΣ ΚΑΙ ΠΑΝΤΟΣ ΑΛΛΟΥ ΕΙΔΟΥΣ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ. Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΜΑΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΔΙΑΡΚΕΣΕΙ ΑΠΟ 40 ΛΕΠΤΑ ΕΩΣ 2 ΩΡΕΣ. ΤΟ ΚΟΣΤΟΣ ΜΙΑΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΑΝΑΛΟΓΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚEΙΑ ΤΗΣ (ΕΚΤΟΣ ΑΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΠΟΙΟ ΣΥΜΒΟΛΙΚΟ ΕΙΣΗΤΗΡΙΟ). ΜΕ ΤΙΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΜΑΣ ΣΚΟΠΟ ΕΧΟΥΜΕ ΝΑ ΣΚΟΡΠΙΣΟΥΜΕ ΤΟ ΓΕΛΙΟ ΚΑΙ ΤΗ ΧΑΡΑ, ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ ΣΕ ΜΙΚΡΟΥΣ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΥΣ ΠΕΡΝΩΝΤΑΣ ΠΟΛΛΕΣ ΦΟΡΕΣ ΚΑΙ ΔΙΑΦΟΡΑ ΜΗΝΥΜΑΤΑ.